مماس‌یاب ابزاری است که برای پیدا کردن دقیق لبه قطعه‌کار (Edge Finding)، مرکز سوراخ یا خط تقارن قطعه روی دستگاه تراش و فرز به کار می‌رود. در ادامه تمام مدل‌های رایج و کاربردی رو با جزئیات برات توضیح می‌دم:
۱. مماس‌یاب مکانیکی معمولی (Mechanical Edge Finder)

معروف‌ترین و ارزان‌ترین نوع
شکل: استوانه‌ای با دو قسمت (بدنه + نوک فنری)
سایزهای رایج: Ø10mm و Ø20mm (قطر بدنه) – نوک ۴ یا ۱۰ میلی‌متر
نحوه کار: وقتی نوک با لبه قطعه تماس پیدا می‌کنه، به خاطر فنر داخلش حدود ۰.۱ تا ۰.۲ میلی‌متر جابه‌جا می‌شه و “پرش” می‌کنه → یعنی دقیقاً روی لبه هستی
دقت: ±۰.۰۰۵ میلی‌متر (۵ میکرون)
مزایا: بسیار ارزان، بدون نیاز به برق
معایب: سرعت پایین، نیاز به مهارت اپراتور

۲. مماس‌یاب الکترونیکی (Electronic Edge Finder / 3D Touch Probe)

داخلش LED قرمز + بوق داره
وقتی نوک با قطعه تماس پیدا کنه، چراغ روشن و بوق می‌زنه
ولتاژ: معمولاً ۳ تا ۲۴ ولت (از طریق سیم به کنترل CNC وصل می‌شه)
دقت: ±۰.۰۰۱ تا ۰.۰۰۵ میلی‌متر
مزایا: سرعت خیلی بالا، خطای انسانی نزدیک صفر، مناسب CNC
برندهای معروف: Haimer (آلمان)، Mitutoyo، Tormach، Dasqua

۳. مماس‌یاب نوری (Optical Edge Finder)

داخلش یک میکروسکوپ کوچک با خطوط متقاطع داره
با چشم از بالای ابزار نگاه می‌کنی و لبه قطعه رو با خطوط متقاطع تنظیم می‌کنی
دقت: تا ۰.۰۰۱ میلی‌متر
مزایا: فوق‌العاده دقیق، بدون تماس فیزیکی
معایب: گران، فقط برای فرزهای معمولی (نه CNC اتوماتیک)

۴. مماس‌یاب لیزری (Laser Edge Finder)

پرتو لیزر از کنار ابزار می‌تابه و سایه لبه قطعه رو روی صفحه نشان می‌ده
دقت بالا، بدون تماس
بیشتر در دستگاه‌های CNC گران‌قیمت و آزمایشگاهی استفاده می‌شه

۵. مماس‌یاب 3D (3D Edge Finder / 3D Taster)

معروف‌ترین برند: Haimer 3D Taster
هم لبه رو پیدا می‌کنه، هم مرکز سوراخ، هم ارتفاع سطح
عقربه آنالوگ یا دیجیتال داره
دقت: ۰.۰۱ میلی‌متر (دیجیتال تا ۰.۰۰۱)
قیمت: ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان (بسته به مدل)

۶. مماس‌یاب استوانه‌ای ساده (Wiggler / Wobbler)

خیلی ارزان و قدیمی
نوکش وقتی به لبه می‌رسه شروع به لرزیدن و چرخیدن می‌کنه
دقت پایین‌تر (حدود ۰.۰۵ میلی‌متر)
بیشتر برای کارهای عمومی و غیرحساس

۷. مماس‌یاب Z (Z-Axis Edge Finder / Touch Probe)

مخصوص پیدا کردن ارتفاع سطح قطعه (Zero Z)
وقتی نوک با قطعه تماس پیدا کنه، سیگنال به CNC می‌فرسته و Z صفر می‌شه
برندهای معروف: Renishaw، Blum، Hexagon